Çelik Yücel
İnşaat Platformu

Hafriyat ve Kazı Kontrolleri, bir inşaat sahasında yapının temeline ulaşmak veya çeşitli altyapı işlerini gerçekleştirmek üzere yapılan kazı çalışmalarının; proje, iş güvenliği, çevre ve kalite standartlarına uygunluğunu denetlemeyi kapsar. Aşağıda bu sürecin kontrol adımları, dikkat edilecek hususlar ve uygulamada karşılaşılabilecek durumlara göre alınacak önlemler sistematik biçimde özetlenmiştir:

1. Kazı Öncesi Kontroller

a. Proje ve Ruhsat Belgeleri

• Kazı yapılacak alanın uygulama projesi ile ruhsat projesine uygunluğu kontrol edilmelidir.

• Zemin etüt raporu incelenmeli; zemin sınıfı, yeraltı su seviyesi, taşıma gücü ve sıvılaşma riski gibi veriler analiz edilmelidir.

b. Çevresel ve Alt Yapı Unsurları

• Yakın çevredeki binaların temelleri, yollar, altyapı hatları (elektrik, su, kanalizasyon, doğal gaz) harita üzerinden ve yerinde kontrol edilmelidir.

• Gerekliyse bu hatlar için ilgili kurumlardan onay alınmalı, hatların yerleri netleştirilmelidir.

c. İSG Önlemleri

• Kazı alanı çevresinde uyarı levhaları, şeritler, bariyerler yerleştirilmeli.

• Şev açıları ve tahkimat önlemleri proje ve İSG kurallarına göre belirlenmelidir.

2. Kazı Sırasındaki Kontroller

a. Kazı Derinliği ve Boyutları

• Kazı, projede belirtilen kot ve sınırlar dahilinde yapılmalıdır. GPS, total station veya nivo ile kot kontrolleri yapılmalıdır.

• Gerekli hallerde kadastro ile koordinat kontrolü sağlanmalıdır.

b. Şev Stabilitesi ve Tahkimat

• 1.50 m’den daha derin kazılarda, zemin cinsine göre şev verilmelidir. Şev verilemiyorsa iksa sistemleri uygulanmalıdır (ör: ankrajlı perde, palplanş vb.).

• Yağmur sonrası gevşeyen zeminler yeniden kontrol edilmeli ve stabilite sağlanmalıdır.

c. Kazı Malzemesi Yönetimi

• Çıkan hafriyat, ayrıştırılarak belirlenen alanlara taşınmalı. Geri dolguya uygun malzeme ayrılmalıdır.

• Taşınma sırasında çevre kirlenmesini önleyecek önlemler alınmalıdır (araç örtüleri, yıkama rampaları vb.).

d. Su Tahliye Kontrolleri

• Yer altı suyu veya yüzeysel su var ise, drenaj kanalları, kuyu pompaları veya geçici su tahliye sistemleri kurulmalıdır.

• Su birikmesi hem şev stabilitesini hem de iksa sistemlerini tehdit eder.

3. Kazı Sonrası Kontroller

a. Kot ve Boyut Doğrulama

• Nihai kazı kotu ve boyutları tekrar ölçülüp raporlanmalı, projeye uygunluğu onaylanmalıdır.

• Zemin kotları tutanakla tespit edilmeli.

b. Zemin Kalitesi Kontrolü

• Temel altı zemini sıkıştırma gerektiriyorsa, kompaksiyon deneyleri (Proctor, CBR, plate load test vb.) yapılmalıdır.

• Gerekirse zemin iyileştirme işlemleri (kazan dolgu, jet grout, zemin enjeksiyonu) uygulanmalıdır.

c. Güvenlik ve Geçici Kapatmalar

• Temel çalışmaları başlayana kadar, kazı alanının güvenliği sağlanmalı.

• Uzun süre açık kalacak kazılar için koruma önlemleri arttırılmalıdır.

4. Kontrol Formları ve Tutanaklar

• Kazı Başlama Tutanakları: Proje ve ekipman uygunluğu ile işe başlanır.

• Günlük Kazı Raporları: Hangi alanlarda ne kadar kazı yapıldığı, çıkan hafriyat miktarı.

• Kot Tespit Tutanağı: Nihai kot ve projeye uygunluk belgelenir.

• Geri Dolgu Uygunluk Tutanakları (gerekirse).

5. Sık Yapılan Hatalar ve Önlemler